استخراج الگوهای اقلیمی فضاهای عملکردی در خانه‌های بومی بندر بوشهر با به‌کارگیری نظریه داده‌بنیاد

حاشیه جنوبی ایران دارای یکی از بحرانی‌ترین اقلیم‌های جهان است و توجه به مؤلفه‌های اقلیمی در فرآیند طراحی خانه‌ها در این منطقه، می‌تواند به بالا بردن سطح آسایش حرارتی ساختمان کمک کند. اقلیم‌گرایی دیدگاهی بنیادی در طراحی خانه‌های بومی ایران بوده، از این ‌رو به‌کارگیری الگوهای فضاهای عملکردی خانه‌های بومی در طراحی مسکن معاصر هر شهر، می‌تواند سبب ارتقای سطح آسایش شود. این مقاله ضمن استخراج و معرفی الگوهای فضاهای عملکردی در خانه‌های بندر بوشهر از طریق به‌کارگیری نظریه داده‌بنیاد و تطابق ویژگی‌های این فضاها با مشخصات اقلیمی بوشهر، در پی پاسخ به این سؤال است که الگوهای مذکور تا چه حد متناسب و متأثر از اقلیم است. این مقاله دارای هدفی کاربردی و راهبرد آن در مرحله تحلیل و استنتاج کیفی و از طریق نظریه داده‌بنیاد بوده و با روش تصویرسازی انجام می‌شود. گردآوری داده‌ها در دو بخش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل اسناد خانه‌های بومی انجام شده است. تطابق الگوهای به دست آمده از کدگذاری نمونه‌ها با مؤلفه‌های اقلیم میانه و محلی منطقه مورد بررسی نشان می‌دهد که مشخصه‌های فضاهای عملکردی در نمونه‌های مورد مطالعه با مؤلفه‌های اقلیم میانه منطبق بوده و همچنین از الگوهای باد محلی پیروی می‌کند. از شاخص‌ترین نکات در الگوهای خانه‌های بوشهر می‌توان به استفاده از زمستان‌نشین برای فصول سرد برخلاف بسیاری نقاط حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان، ایجاد سامانه ایستای تهویه طبیعی با توجه به انتظام و جهت‌گیری فضاهای باز و نیمه‌باز اشاره کرد. در این الگوها فضاهای باز و نیمه‌باز مابین و مقابل فضاهای بسته قرار دارند و کشیدگی فضاهای بسته در جهت حیاط است. لذا در عین تراکم کلی حجم، فضاهای بسته زیستی از نظر تهویه طبیعی به صورت گسترده عمل می‌کنند. الگوهای اقلیمی این خانه‌ها شامل راه‌کارهای ساده‌ای از فرم صحیح فضاهای باز، نیمه‌باز و بسته و ترکیب‌های حساب‌شده‌ای از آنها در سطح و ارتفاع است که به سادگی قابل تعمیم و استفاده در الگوهای خانه‌های امروز خواهد بود.